تک فرزندی از پدیده های نو ظهور عصر حاضر است. امروزه بسیاری از والدین به دلایلی مانند مسائل مالی یا شغلی تمایلی برای داشتن دو یا سه فرزند ندارند. اما اجماع روانشناسان معتقدند که تک فرزندی غلط است و فرزند تک به لحاظ روانی دچار آسیب های زیادی خواهد شد. اما چرا تک فرزندی اشتباه است ؟ و چرا باید بیش از یک فرزند داشته باشیم ؟ اینها و سئوالات مشابه، از جمله پرسشهایی هستند که بسیاری از والدین با آنها مواجه اند. پس نگاهی کوتاه می اندازیم به معایب تک فرزندی و آسیب هایی که فرزند تک با آنها درست به گریبان است.
فرزند تک دید واقع بینانه ای از مفهوم برد و باخت ندارد
فرزند تک در خانواده فقط با والدین خود ارتباط دارد. والدینی که همیشه از کودک، داناتر و قوی تر هستند و کودک نمیتواند با والدین خود یک ارتباط برابر را تجربه کند. کودک پنج ساله ای را در نظر بگیرید که در حال بازی قایم موشک یا شطرنج یا هر بازی دیگری است که در آن بازی برد و باخت وجود دارد. بدیهی است که کودک پنج ساله، در برابر پدر خود همیشه کمتر میداند و کمتر میتواند و لذا همیشه بازنده خواهد بود.
در روابط انسانی بین فرزند تک و والدین نیز همیشه اوضاع به همین صورت است. کودک تک، همیشه کمتر میداند و کمتر میتواند. بنابراین ثمره ی این ارتباط انسانی نابرابر، تجربه های پر تعداد شکست است. یک کودک تک تا سن دو سالگی احتمالا” هزاران تجربه شکست را در حافظه خود ثبت کرده است.
این در حالی است که اگر دو فرزند را با فاصله سنی کم در یک خانواده داشته باشیم، در ارتباط انسانی این دو فرزند یک برابری شکل خواهد گرفت. هم به لحاظ تجربه های برد و باخت و هم به لحاظ درک مفهوم برابری در یک رابطه ی انسانی.
فرزند تک، معمولا” در بزرگسالی جدا و تنهاست. فرزند تک چون معمولا” در محیط خانواده و خانواده تنهاست و با هم سن و سالهای خود در ارتباط نیست لذا در بزرگسالی توانایی برقراری ارتباط وی با دیگران اندک است و معمولا” شخصیت دوری گزین دارد.
آسیب هایی که فرزند تک با آنها روبرو خواهد بود
در پاسخ به این سئوال که چرا تک فرزندی اشتباه است ؟ همانطور که عنوان شد به دلیل وجود یک رابطه ی نابرابر بین فرزند تک و والدین، کودک قادر به ایجاد یک رابطه ی برابر انسانی با والدین خود نیست و در این رابطه ی نابرابر، تجربه های انبوه شکست را تجربه خواهد کرد. چنین کودکی در بزرگسالی دچار کمبود اعتماد به نفس و نیز کمبود حرمت نفس خواهد بود.
فرزند تک معمولا” در بزرگسالی جدا و تنهاست. فرزند تک چون معمولا” در محیط خانواده و خانواده تنهاست و با هم سن و سالهای خود در ارتباط نیست لذا در بزرگسالی توانایی برقراری ارتباط وی با دیگران اندک است و معمولا” شخصیت دوری گزین دارد.
همچنین فرزند تک در بزرگسالی معمولا” توانایی برقراری ارتباط برابر با دیگران را ندارد. معمولا” فرزند تک در بزرگسالی در محیط های کاری یا تحصیلی یا زناشویی یا رئیس است و یا مرئوس و بطور کلی رابطه برابر با همکاران یا همسر خود را نخواهد داشت.
فرزند تک بدلیل عدم ارتباط با خواهر و برادر در کودکی، معمولا” بسیار مستعد است که به خیال کردن معتاد شود و از قوه تخیل خود بصورت افراطی استفاده کند که این موضوع هم در کودکی و هم در بزرگسالی می تواند برای وی اثر بد و منفی در پی داشته باشد.
تک فرزند معمولا” به اندازه کافی در دوران کودکی و بدلیل عدم ارتباط با خواهر یا برادر، تجربه برد و باخت نداشته است لذا در بزرگسالی درک صحیحی از مفهوم برد و باخت نخواهد داشت و این موضوع در بزرگسالی معمولا” اختلالاتی مانند کمبود اعتماد بنفس و وابستگی به پدر و مادر و خودخواهی را برای وی در بر خواهد داشت. همچنین بدلیل عدم رقابت فرزند تک با خواهر یا برادر، معمولا” او رقابت پذیر نیست و معمولا” در بزرگسالی از رقابت گریزان است و یا در رقابت های تحصیلی یا کاری بسیار سریع تسلیم میشود. این هم یکی دیگر از معایب تک فرزندی است.
راهکار کاهش آسیب برای والدینی که یک فرزند دارند
کمک کردن به فرزند تک، در یافتن دوست های هم سن و سال خود و کمک به کودک برای معاشرت همیشگی با دوستان هم سن سال خود میتواند تا حد زیادی مشکلاتی مانند عدم ارتباط فرزند تک با خواهر و برادر و آسیب های ناشی از آن را کاهش دهد.
همچنین ورزش های مانند فوتبال یا بستکتبال بدلیل درگیری با بازیکنان رقیب و همکاری با بازیکنان خودی میتواند مفهوم همکاری و رقابت و در عین حال مفهوم برد و باخت را به کودک بیاموزد.
اگر به هر دلیلی بیشتر از یک فرزند نداریم، باید نهایت تلاش و کوشش خود را به کار گیریم که تا کودک بیشتر وقت خود را در خارج از خانه و با بچه های هم سن و سال خودش سپری کند. هر چه بیشتر کودک در بیرون از خانه و در بین هم سن و سالان خودش وقت بگذراند، میتواند بیشتر تجربه های منطقی پیروزی و شکست و رابطه ی برابر انسانی را تجربه کند و از این کار از آسیب های تک فرزندی در بزرگسالی کودک جلوگیری می کند و یا آنها را به میزان زیاد کاهش خواهد داد.
در اپیزود سوم پادکست کانال کودک، به صورت مفصل به معایب تک فرزندی و راه کارهای مواجه با آن و همچنین مسئله ی تعداد فرزندان و فاصله ی سنی بین آنها اشاره شده است. اگر تمایل دارید که بیشتر بیاموزید، لطفا” اپیزود سوم پادکست کانال کودک را بشنوید.